Najveće slave u Srba

10. SVETI ARHIĐAKON STEFAN (9. januar)

Pravoslavna crkva i vernici, trećeg dana Božića, sećaju se svetog prvomučenika – arhiđakona Stefana. Stefan je bio Jevrejin,rođak apostola Pavla, pripadnik onog dela jevrejskog naroda koji su živeli u grčkim oblastima i govorili grčkim jezikom. Stradanje svetog Stefana dogodilo se godinu dana posle silaska Duha svetoga na apostole, odnosno iste godine kada se Gospod Isus Hristos vazneo na nebo. Prvi je hrišćanin koji je stradao za Gospoda i zato se naziva Prvomučenikom a prvi je od sedam rukopoloženih đakona od strane apostola te se naziva i Arhiđakonom.

9. SVETI ILIJA (2. avgust)

Smatra se najsilovitijim među ognjenim svecima. Slave ga ćurčije, terzije, kožuhari, lončari i grnčari, berberi, duvandžije, zlatari, puškari, kantardžije, električari, vodeničari, autolimari i taksisti. Prorokovao je 25 godina. Ime mu na jevrejskom znači snaga gospodnja. Srbi su, prelazeći u hrišćanstvo, mnoge osobine starog boga Peruna preneli na svetog Iliju, koji, kao gromovnik Perun, upravlja munjama i gromovima. Sveti Ilija se, po predanju, uvek vozi u ognjenim kolima u koja su upregnuta četiri konja iz čijih nozdrva suklja plamen. Grmljavina nije ništa drugo do tutnjava kola svetoga Ilije kojima se svetac vozi po nebu i oblacima. Pred smrt uzeo je za naslednika u proročkom zvanju Jelisija i otišao na nebo u ognjenim kolima.

8. SVETI VELIKOMUČENIK DIMITRIJE (8. novembar)

Prema predanju, svetitelj Dimitrije rođen je i živeo u Solunu, izmoljen od Boga kao dugo čekani i jedini sin odgajan je sa velikom pažnjom. Car Maksimilijan (240-310) ga je postavio za vojvodu kao naslednika svoga oca, nadajući se njegovoj odanosti u progonu hrišćana. Umesto toga, propovedao je hrišćanstvo u rodnom gradu zbog čega je bio izveden pred cara koji je naredio da ga utamniče. U zatvorskoj ćeliji su ga ubili vojnici, zatekavši ga u molitvi. Smatra se zaštitnikom Soluna jer je ovaj grad spasao od neprijateljske vojske. Sa velikim poštovanjem, pored Grka i Srba, slave ga i Rusi. Poznato je i da su se na Mitrovdan hajduci razilazili i odlazili da prezime kod jataka, da bi se opet sastali na Đurđevdan otuda i izreka u narodu ’’Mitrov danak, hajdučki rastanak’’.

7. PREPODOBNA MATI PARASKEVA (27. oktobar)

Svetoj Petki, zaštitnici žena, svetiteljki koja je pomagala bolesnima i siromašnima i zaštitnici žena i nemoćnih vernici se svakodnevno obraćaju molitvom za spas. Rođena u Epivatu u Maloj Aziji, pri kraju 10. ili početkom 11. veka inače je srpskog porekla, u imućnoj hrišćanskoj porodici. Posle smrti roditelja odpočela podvižnički život. Pored hramova svete Petke često se nalaze izvori lekovite vode. Rođena je Mnoge godine je provela u pustinji, u postu i molitvi. Predanje dalje kaže da joj se u snu javio anđeo i uputio u otadžbinu da širi veru Hristovu. Zato se sveta Petka na ikonama predstavlja u ženskoj monaškoj odeždi, sa krstom u ruci i mirtinom grančicom, simbolom mučeništva. Njene čudotvorne mošti su prenošene iz Carigrada u Trnovo,Beograd a danas su u Rumuniji u gradu Jašu.

6. SVETI SAVA (27. januar)

Prvi srpski arhiepiskop, bio je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, kršten kao Rastko, a prilikom zamonašenja uzeo je ime Sava. Njegovim ustoličenjem za arhiepiskopa 1219. godine utemeljena je i samostalna Srpska pravoslavna crkva. Zajedno sa ocem Stefanom, zamonašenim kao Simeon, sveti Sava je osnovao Hilandar i izgradio još 14 manastira. U Studenici je 1209. osnovao prvu bolnicu na području srpske države. Smatra se začetnikom srpske srednjovekovne književnosti. Upokojio se 1235. u bugarskom gradu Trnovu na Bogojavljanje.Malo je poznato da je Sava prvi čovek koji se popeo na vrh atosa, najviši vrh Svete Gore. Inače se Ova slava smatra slavom svih prosvetitelja, a Sveti Sava je veoma poštovan u u Bugarskoj i Rusiji.

5. SVETI APOSTOL LUKA (31. oktobar)

Sveti Luka je jedan od prvih propovednika hrišćanstva, savremenik Isusa Hrista i jedan od pisaca četiri priznata jevanđelja. Smatra se da je sveti Luka lično poznavao Bogorodicu i da su tri ikone sa njenim likom koje je svetitelj naslikao najbliže njenom pravom izgledu. Slikarsko delo ovog svetitelja, rodom iz Antiohije, su i ikone svetih apostola Petra i Pavla, a crkva ga smatra osnivačem hrišćanskog ikonopisa. Kao svog zaštitnika slave ga i obrazovne ustanove, među kojima je i Akademija Srpske pravoslavne crkve za umetnost i konzervaciju. Imao je 84 godine kada su ga bezbožnici stavili na muke i obesili na jednu maslinu u Tebi.U vreme cara Konstantina , mošti ovog sveca prenete su u Carigrad.

4. SVETI ARHANGEL MIHAILO (21. novembar)

Od Davnina su ljudi praznovali anđele Božije ali se to umelo otrgnuti u njihovo obožavanje i jeres. Laodokijskim saborom i 35. pravilom ustanovljeno je ispravno praznovanje anđela. Arhistratig Mihailo je, prema predanju, sabrao vojsku anđela da bi se suprotstavili silama zla palog anđela Lucifera (Satanaila). Sam rat su prelepo u književnosti opisali Milton i Njegoš. Mihail na jevrejskom jeziku znači ravan Bogu i od prvih hrišćanskih vremena predstavlja se kao vojvoda, sa kopljem u desnoj ruci koje upire na Lucifera. Arhangel Mihail smatra se naročito čuvarem pravoslavne vere i borcem protiv jeresi. U narodu se veruje da je “živi svetac”, pa se u nekim krajevima na slavske obrede ne iznosi žito. Na pravoslavnim ikonama se arhangel Mihailo predstavlja sa krilima, u vojvodskoj odeždi, sa mačem u jednoj i kantarom u drugoj ruci, jer prema predanju meri duše…

3. SVETI JOVAN KRSTITELJ (20. januar)

Dan po Bogojavljenju posvećen je svetitelju i proroku koji je krstio Isusa Hrista na reci Jordan i prethodno najavio njegov dolazak krštavajući i okupljajući nove vernike oko potonje hrišćanske crkve. Na pravoslavnim ikonama sveti Jovan je predstavljen sa krstastim štapom u levoj ruci i napisom – “Pokajte se, jer je blizu carstvo nebesko”. Sveti Jovan je od mladosti bio posvećen veri i uzor je poštenja i pravdoljublja, pa se u srpskom pravoslavlju poštuje običaj bratimljenja “po Bogu i svetom Jovanu”. Posekao ga je car Irod. Jevanđelist Luka, pokušao je da prenese njegovo telo ali je uspeo da prenese samo jednu ruku u Antiohiju gde je čuvana do 10 veka a posle je preneta u Carigrad gde je stajala do njegovog pada posle čega joj se gubi trag.Priča se da je svake godine na dan svetitelja ruka iznošena pred narod. Ako bi bila raširena najavljivala je rodnu godinu a ako bi pak bila zatvorena spremala se glad i nestašica.

2. SVETI VELIKOMUČENIK ĐORĐE (6. maj)

Sveti Đorđe (275-303), čiji je praznik u narodu poznat kao Đurđevdan, istorijska je ličnost i živeo je u vreme cara Dioklecijana (284-305). Rođen je u porodici imućnih roditelja u Kapadokiji. Kada mu je otac postradao kao hrišćanin majka mu se preselila u Palestinu gde je dečak odrastao i već u dvadesetoj stigao do čina tribuna ( vojni čin). Kada je odvažno caru saopštio da je hrišćanin započelo je njegovo stradanje za veru. Dioklecijan ga je osudio na smrt odsecanjem glave. Na pravoslavnim ikonama slika se Sveti Đorđe (Georgije) na belom konju, kako krstastim kopljem ubija aždaju koja je simbol – nemani paganstva. Devojka sa carskom krunom koju spasava predstavlja simbol hrišćanske vere. U našem narodu se slavi dva puta godišnje – kao praznik prenosa moštiju svetitelja (Đurđic, 16. novembra) i 6. maja, kada se obeležava dan njegove smrti.

1. SVETI NIKOLA ČUDOTVORAC (19. decembar)

Obično se kaže da Nikoljdan pola Srba slavi, a druga polovina ide na slavu tako da je ovaj dan skoro pa nacionalni praznik. Ovaj slavni svetitelj u maloazijskoj oblasti Likiji u gradu Patari oko 270. godine kao jedinac bogatih roditelja. Duhovnom životu podučavao ga je stric Nikolaj, sa kojim se zamonašio u manastiru Novi Sion. Po smrti svojih roditelja, vođen nebeskim glasom širio je po narodu veru , pravdu i milosrđe. Ubrzo je postao i arhiepiskop ali kako je to bilo vreme progona hrišćana dospeo je u tamnicu. Molitvama je more krotio i brodare od bura spasavao, kaže predanje, pa se smatra zaštitnikom moreplovaca i svih putnika, ali i dece, učenih ljudi, trgovaca. Smatra se da je običaj po kome se deci uoči Svetog Nikole u cipelice potajno stavljaju pokloni potekao otuda što sveti Nikola svoja dobročinstva nikada nije činio javno. Zanimljivo je da je prisustvovao prvom saboru u Nikeji i da je boreći se za istinu, u raspravi , udario jednog jeretika zbog čega je odstranjen sa sabora. Preminuo je 6. decembra 343. godine (19. decembra po novom kalendaru).